در مجموع و در درازمدت، حفظ تلگرام برای امنیت کشور مفیدتر است؛ زیرا حذف تلگرام فاصلۀ مردم و حکومت را بیشتر می‌کند و این فاصله، عارضه‌های امنیتی فراوان و خطرناکی در پی دارد. ایران، اکنون با مسائلی بغرنج و صعب‌العلاج رو‌به‌رو است که حل و فصل آنها بدون همراهی و همدلی مردم با حکومت ممکن نیست. آزردن چهل میلیون ایرانی کدام مسئله را حل می‌کند؟ حتی اگر تلگرام را مصیبت بدانیم نه فرصت، بهتر نیست که حل آن را در نوبت بگذاریم و پس از حل یکی دو مسئلۀ مهم‌تر، به سراغ آن برویم؟ اکنون کشور با انبوهی از مسائل مصیبت‌بار درگیر است که حل آنها بر حل هر مسئلۀ دیگری مقدم است. مثلا همۀ کشورهای منطقه برای حل مشکل آب در نیم‌قرن آینده، تمهیداتی اندیشیده‌اند، جز ایران. مشکل آب به قدری مهم و سرنوشت‌ساز است که حتی عربستان را وادار به نزدیکی با اسرائیل کرده‌ است تا از فناوری این کشور بدنام برای تبدیل آب دریا به آب کشاورزی و شرب استفاده کند. عربستان هنوز اسرائیل را به رسمیت نشناخته است؛ اما فعلا مشکل آب را برای بقای خود مهم‌تر از مسئلۀ اسرائیل دیده است. ایران نیز برای حل چنین مسائلی به‌شدت نیازمند همراهی و حمایت همۀ مردم کشور است و برای جلب حمایت مردم، گام نخست نزدیک‌تر شدن به آنان است، نه رویارویی شدیدتر. برخلاف تبلیغات رسمی و صداوسیمایی، ارتباطات مردمی از طریق شبکه‌های مجازی، تأثیر فراوانی بر رشد عقلانیت در جامعه گذاشته است. میزان شایعات و تأثیر آنها بر رأی و نظر من، امروز به هیچ وجه بیشتر از چند دهۀ گذشته نیست. من روزگاری را در این کشور به یاد دارم که تقریبا همۀ خبرهایی که می‌شنیدیم شایعه یا ناقص بود. بسا حکومت‌ها در جهان که قربانی شایعات شدند. اما اکنون مردم در شبکه‌های مجازی پیوسته در حال ویرایش یک‌دیگرند. برخلاف سابق هر خبری را باور نمی‌کنند و هر تحلیلی را نمی‌پذیرند. این اندازه گپ‌وگفت و هم‌گرایی هیچ‌گاه در میان ایرانیان نبوده است و اگر از میان این دورهمی‌ها گاهی شایعاتی‌چند سر برمی‌آورد، صدها شایعه نیز نقد و افشا می‌شود. اعتماد به شعور مردم، از پایه‌های مهم توسعه است. آری؛ ایرانی وطن‌دوست استفاده از پیام‌رسان داخلی را بر پیام‌رسان خارجی ترجیح می‌دهد؛ اما نخست باید اعتماد او را جلب کرد و جلب اعتماد بدون گام‌های مؤثر ممکن نیست. نخست باید دید که در گذشته چه اتفاقاتی در این کشور افتاده است که ایرانی به شبکه‌های مجازی خارجی بیشتر اعتماد می‌کند. هفت سال پیش که فیسبوک در ایران فیلتر شد، هم‌زمان جایگزین‌های ایرانی آن نیز به بازار آمد؛ اما هیچ یک نتوانست هیچ جایگاهی در میان مردم باز کند و هنوز همان فیسبوک و توئیتر ممنوع، محل دید‌وبازدید و گفت‌وشنید ایرانیان با یک‌دیگر است. چرا؟ دلایل بسیاری دارد که مهم‌ترین آنها سرنوشت حریم خصوصی در ایران است. بنابراین واجب‌تر از حذف تلگرام، بازسازی اعتماد عمومی است که زمان‌بر است و عزمی استوار می‌طلبد. پیام‌رسان ملی بدون اعتماد ملی، از عهدۀ خبرگزاری تاکسی‌نیوز هم برنمی‌آید، چه رسد به تلگرام. تیغ چوبین را مبر در کارزار بنگر اول تا نگردد کار، زار رضا بابایی ۹۷/۱/۲۸